شناسایی بحرانی ترین خطاها در تولید فرش ماشینی با استفاده از روش تحلیل خطاهای بالقوه و آثار آنها

فرش کف پوشی است که به دلایل مختلفی از قبیل راحتی، زیبایی وجذب صدا در مکانهای مختلف استفاده می شود. در بازار رقابتی، کیفیت مناسب فرش می تواند عامل مهمی برای فروش بهتر این محصول باشد. به همین دلیل استفاده از شیوه های مؤثر در راستای ارتقای کیفی این محصول برای تولیدکنندگان موضوعی ضروری است. در هر سامانه تولیدی همواره احتمال وقوع بسیاری از خطاها وجود دارد. این خطاها بر خروجی سامانه از نظر کمی و کیفی مؤثرند و هریک تهدیدی برای آن بشمار  می روند. در فرایند تولید فرش نیز امکان بروز اشتباه در هر مرحله بنا به هر دلیلی وجود دارد. به این اشتباهات ناخواسته که در نهایت منجر به افت کیفیت فرش می شوند، خطا گفته می شود. به دلیل محدودیت در زمان و هزینه، امکان حذف كليه خطاها وجود ندارد. بنابراین باید روی خطاهایی تمرکز کرد که برای سامانه بسیار خطرناک هستند. این خطاها به بحرانی ترین خطاها مشهورند. شناسایی و حذف بحرانی ترین خطاها به بهبود کیفیت محصول کمک شایانی می کند.

روش تحلیل خطاهای بالقوه و آثار آنها (FMEA)، failure mode and effect analysis، شامل مراحل شناسایی، اولویت بندی و حذف خطاهای بالقوه یک سامانه پیش از به وقوع پیوستنشان می باشد. این روش برای اولین بار در سال 1963 توسط سازمان ناسا ابداع شد و پس از آن در صنایع خودر وسازی استفاده شد. اونودرا در سال 1997 در حدود 100 کاربرد این روش را در صنایع مختلف ژاپن بررسی کرد و نتیجه گرفت که این شیوه ابزاری موفق در بسیاری از زمینه ها از جمله صنایع خودروسازی، الکترونیک، نیروگاه ها و مخابرات است. این روش به دلیل کاربردی بودن آن در بهبود کیفیت محصولات تولیدی، بطور گسترده مورد استقبال شرکت های بزرگ و مهم در اروپا، آمریکا و ژاپن قرار گرفته است. خطا در هر مرحله از طراحی، نصب، اجرا و تولید ممکن است، اتفاق بیفتد که برای به حداقل رساندن خطاها باید برای هر مرحله بطور جداگانه شیوه تحلیل خطاهای بالقوه و آثار آنها اجرا شود. در روش تحلیل خطاهای بالقوه و آثار آنها مراحل انجام فرایند در سامانه به دقت بررسی می شود تا با تحلیل منطقی خطاهای موجود، منابع به وجود آورنده آنها شناسایی شده و برای حذف این منابع تلاش شود. به همین دلیل روش مذکور ابزار تحلیلی کاربردی مؤثر برای شناسایی بحرانی ترین خطاهای یک سامانه است. هدف نهایی شیوه تحلیل خطاهای بالقوه و آثار آنها، شناسایی و اولویت بندی خطاهای بالقوه موجود در سامانه با استفاده از اختصاص عدد اولویت خطر (RPN)، risk priority number، و ارائه راهکارهایی برای حذف این خطاهاست. بنابراین، روش مزبور ابزاری ساده و مؤثر است که بر اقدامات پیشگیرانه برای حذف خطاها در سامانه تأکید دارد.

در این مقاله سعي شده با استفاده از روش تحلیل خطاهای بالقوه و آثار آنها بحرانی ترین خطاهای بالقوه موجود در فرایند تولید فرش ماشینی شناسایی شده و راهکارهایی برای حذفشان ارائه شود. این روش تحلیلی یک کار گروهی است. گروه مزبور، از اعضای داخلی و یک عضو خارجی تشکیل می¬شود. اعضای داخلی عبارتند از افراد با تجربه، مدیران بخش های مختلف اعم از تولید، کنترل کیفیت، فنی و یک عضو خارجی که کارشناس این روش بوده و وظیفه مدیریت و هدایت فعالیت های گروه بر اساس اصول این روش بر عهده وی است برای انجام موفق تحلیل فعالیت های زیر باید توسط گروه انجام شوند:

1. تحلیل قدم به قدم فرایند تولید برای شناسایی خطاهای بالقوه

2. فهرست کردن خطاهای بالقوه شناسایی شده

3.  ارزیابی احتمال فراوانی وقوع خطاهای بالقوه با توجه به سابقه وقوع آ نها

4. ارزیابی وخامت خطاهای بالقوه (آثار ناخواسته خطاها بر کیفیت محصول نهایی)

5.  ارزیابی قدرت سامانه برای کشف وقوع خطاهای بالقوه در هر مرحله

اعضای گروه درباره خطاهای بالقوه شناسایی شده بحث و تبادل نظر می کنند تا در نهایت به هر خطا یک عدد اولویت خطر اختصاص داده شود. عدد اولویت خطر دارای سه مؤلفه وقوع (O)، occurrence،  وخامت (S)، severity و کشف (D)، detection ، است. حاصلضرب این سه مؤلفه عدد اولویت خطر را بدست می دهد:

=O × S × D عدد اولویت خطر

این مؤلفه ها اعداد صحیح بین (1 بهترین حالت) تا (10 بدترین حالت) هستند. مؤلفه وقوع، نشان دهنده احتمال وقوع هر خطا با توجه به اطلاعات گذشته است. اگر فراوانی وقوع هر خطا در گذشته زیاد باشد، احتمال وقوع آن خطا نیز بیشتر است و باید عدد بزرگتری به این مؤلفه نسبت داده شود. مؤلفه وخامت، تعیین کننده آثار نامطلوب خطا بر کیفیت محصول نهایی است. این مؤلفه بر اساس پیش بینی آثار زیانبار حاصل از خطای بوجود آمده در کیفیت محصول نهایی تخمین زده می شود. اگر خطای انجام شده سبب بوجود آمدن آثار مخرب تری بر کیفیت محصول نهایی شود، عدد بزرگتری به این مؤلفه نسبت داده می شود. مؤلفه کشف، نشان دهنده دشواری کشف هر خطا در سامانه است. به هر اندازه که سامانه در کشف خطاها طی فرایند تولید توانمندتر باشد، به عنوان مثال ابزار مناسب تر یا نیروهای ماهرتر برای این کار وجود داشته باشد، عدد اختصاص یافته به این مؤلفه کوچکتر خواهد بود.

اقدامات اصلاحی برای رفع خطاهای بالقوه و کاهش عدد اولویت خطر آنها به ترتیب از خطاهایی شروع می شوند که دارای بزرگترین عدد اولویت خطر هستند و تا آخرین خطایی که دارای کوچکترین عدد اولویت خطر است، ادامه می یابد تا این اعداد کاهش یافته و بحرانی ترین خطاهای موجود در سامانه حذف شوند. این روش کاربردی به ارتقای پیوسته سامانه در راستای بهبود مستمر کیفیت محصول کمک شایانی می¬کند. با ایجاد یک شاخص از اعداد اولویت خطر، سامانه در بازه های زمانی مشخص با تکرار عملیات روش تحلیل خطاهای بالقوه و آثار آنها، ارزیابی می شود.

شاخصی به نام میانگین عدد اولویت خطر برای ارزیابی سامانه در بازه های زمانی مشخص طراحی شده است:

( تعداد خطاها / مجموع اعداد اولویت خطر)= میانگین عدد اولویت خطر

در نهایت با توجه به علل بوجود آورنده خطاها در این فرایند تولید فرش ماشینی و راهکارهای پیشنهادی برای کاهش این خطاها وارتقای کیفی فرش های تولیدی، گروه بررسی کننده خطاها به این نتیجه رسید که با برگزاری دوره های آموزشی مستمر برای کارکنان بخش های مختلف و رعایت نکاتی بسیار ساده، می توان بسیاری از خطاها را حذف کرده یا اعداد اولویت خطر آنها را به مقدار قابل توجهی کاهش داد.
با توجه به ساده و عملی بودن راهکارهای ارائه شده می توان نتیجه گرفت که این روش می تواند به عنوان ابزار کاربردی مناسب برای ارتقا کیفیت محصولات نقش ایفا کند و در سایر شاخه های نساجی از قبیل پوشاک و منسوجات بی بافت استفاده شود.

محمد حاتم وند، سید عباس میرجلیلی، محسن هادیزاده
یزد، دانشگاه یزد، مجتمع فنی و مهندسی، دانشکده مهندسی نساجی

فصلنامه علوم و فناوری نساجی: دانلود اصل مقاله