مجمع عمومی سازمان ملل متحد در تاریخ۳۰ اوت ۲۰۲۱ قطعنامه‌ای را تصویب کرد و بر اساس آن روز ۷ اکتبر به عنوان روز جهانی پنبه نام‌گذاری شد. هدف از این نام‌گذاری، افزایش آگاهی عمومی نسبت به اهمیت پنبه و نقش حیاتی آن در توسعه اقتصادی، تجارت بین‌المللی و کاهش فقر بوده است. ایده‌ی برگزاری سالانه روز جهانی پنبه در تاریخ ۷ اکتبر، نخستین‌بار در سال ۲۰۱۹ از سوی نمایندگان کشورهای جنوب صحرای آفریقا در سازمان تجارت جهانی مطرح گردید. این کشورها بنین، بورکینافاسو، چاد و مالی بودند که به چهار کشور پنبه  (Cotton Four)   مشهور می باشند.

پنبه: طلای سفید

پنبه کالایی ارزشمند و استراتژیک است. توسط کشاورزانی تولید می‌شود که حدود ۷۰ درصد از آن‌ها خرده‌مالک، حاشیه‌نشین و کم‌درآمد هستند و در کشورهای در حال توسعه‌ از جمله هند، پاکستان، برزیل و چندین کشور آفریقایی زندگی می‌کنند. این الیاف طبیعی بی‌همتا، محصولی متحول کننده در سطح جهان به شمار می‌رود که معیشت حدود ۲۴ میلیون تولیدکننده را تأمین می کند که تقریباً 50% از جمعیت آنان را زنان تشکیل می دهند؛ همچنین به بیش از ۱۰۰ میلیون خانواده در ۸۰ کشور جهان سود می‌رساند.

آمار تولید پنبه در 5 قاره جهان

•    آسیا – ۵۷٪ (در ۲۱ کشور، بیشترین سهم را چین، هند، پاکستان و ازبکستان دارند)
•    آمریکای شمالی و جنوبی – ۲۸٫۶٪ (در ۱۱ کشور، اکثریت سهم متعلق به برزیل، ایالات متحده، آرژانتین و مکزیک است.)
•    آفریقا – ۶٫۱٪ (در ۲۴ کشور، سهم عمده را مالی، بنین، کامرون و بورکینافاسئ دارند.)
•    اقیانوسیه – ۴٫۷٪ (بیشترین سهم را استرالیا دارد.)
•    اروپا – ۳٫۶٪ )در ۴ کشور، سهم عمده را ترکیه و یونان بر عهده دارند.)

آمار فوق نشان می دهد که بیش از 50% تولید جهانی پنبه در قاره آسیا صورت می پذیرد، از این رو بزرگ‌ترین قطب تولید پنبه در جهان به شمار می‌آید.

پنبه در بسیاری از کشورهای آسیایی و آفریقایی به‌عنوان طلای سفید شناخته می‌شود، زیرا نقش کلیدی در درآمدزایی برای کشاورزان فقیر و خرده‌مالک دارد. بالتبع آن در رشد اقتصاد ملی این کشورها نیز سهیم است.

پنبه از جمله گیاهانی محسوب می شود که سازگاری بالایی با محیط زیست دارند و از این رو در بیش از ۸۰ کشور جهان کشت می‌شود. اکثر این کشورها در زمره ی کشورهای کمترتوسعه‌یافته و درحال‌توسعه قرار دارند. قاره آسیا در هر دو جنبه ی تولید و مصرف پنبه، جایگاه نخست جهان را داراست.
پنبه تنها محصول کشاورزی است که توانایی رشد در شرایط اقلیمی بسیار متفاوت از نظر دمای هوا، طول روز، نوع خاک، دسترسی به آب را دارد. بطور مثال درحدود ۴۵ درصد از کل تولید جهانی پنبه به‌صورت دیم و بدون نیاز به آبیاری انجام می‌شود.

تاریخچه پنبه

استفاده از پنبه به دوران تمدن‌های باستان بازمی‌گردد؛ کاوش های باستان شناسی نشان می دهد که این الیاف حدود ۸۰۰۰ سال پیش در دره سند (Indus Valley) (پاکستان امروزی) و بیش از ۷۲۰۰ سال پیش در مکزیک استفاده می شده است.

هرودوت (Herodotus)، مورخ یونانی، در سال ۴۴۵ پیش از میلاد درباره هند چنین نوشته است: در آنجا درختانی هستند که به‌طور طبیعی می‌رویند و از آنها پشمی بهتر و لطیف‌تر از پشم گوسفند تولید می شود.

ناحیه ی بنگال (Bengal)، مشتمل بر ایالت بنگال در غرب هندوستان و بخش شرقی بنگلادش، نیز پیشینه ی درخشانی در حوزه ی ریسندگی و بافندگی پنبه دارد. پارچه ی موصلی  داکا (Dhakai  Muslin) نظر امپراتوران مغول را به خود جلب کرد و به یکی از منابع اصلی تجارت و رشد اقتصادی آن دوران تبدیل شد.

توضیح: پارچه موصلی (Muslin) که به نام های موسلین و ململ هم معروف است، پارچه‌ پنبه‌ای با بافت ساده و سبک است که برای تولید پوشاک تابستانی بسیار مناسب است. این پارچه به دلیل ظرافت، تنفس‌پذیری بالا و نرمی برای دوخت لباس‌های سبک و همچنین به عنوان پارچه الگو در خیاطی کاربرد دارد. قدمت این پارچه قدیمی به قرن ۱۳ برمی گردد که مارکوپولو، مشهورترین جهانگرد دنیا، در بازدید از شهر موصل عراق از این پارچه صبحت کرده است. نام این پارچه از شهر موصل گرفته شده است. هرچند که از منظر تاریخی بیشتر پارچه های موسلین از کشورهای هند و بنگلادش آمده اند. نام انگلیسی و فنی این پارچه Double gause یا Double muslime است و در بازار پارچه ایران به نام وال بوندینگ یا موسلین دولایه معروف است.

منطقه‌ی کوهستانی چیتاگونگ بنگلادش (Chittagong Hill Tracts) نیز به کارپاس محل (Karpas Mahal)  مشهور است. زیرا از دیرباز پنبه در این ناحیه کشت می‌شده است. در قرن هجدهم، ساکنان این منطقه مالیات خود را با پنبه پرداخت می‌کردند، که نشان‌دهنده‌ی اهمیت اقتصادی و تاریخی پنبه از آن دوران تا امروز است.

ویژگی های پنبه

از پنبه الیاف طبیعی منحصربه‌فردی تولید می شود. از عدل های پنبه رشته های بلند و تک‌سلولی سلولزی ریسیده می شوند. ویژگی های شاخص الیاف پنبه عبارتند از:

-استحکام
- دوام
- نرمی 
- قابلیت جذب بالای رطوبت
-قابلیت تنفس‌پذیری 
مقاومت در برابر سایش
- تحمل دمای بالا

این ویژگی ها باعث شده اند که پنبه کاربرد گسترده‌ای در صنایع نساجی، منسوجات خانگی و مصارف پزشکی داشته باشد.

نشست 7 اکتبر 2025

در هفتم اکتبر ۲۰۲۵ میلادی (مقارن با 15 مهر 1404)، سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (FAO) میزبانی مراسم روز جهانی پنبه را در مقر اصلی خود در شهر رم، ایتالیا بر عهده داشت. شعار امسال این رویداد پنبه – پارچه زندگی ما  (Cotton – The Fabric of Our Lives) تعیین شده بود. نشست امسال کشورهای تولیدکننده پنبه در سراسر جهان با تمرکز بر توسعه اقتصادی، گسترش تجارت و کاهش فقر،  به‌ویژه در کشورهای آسیب‌پذیر، درحال‌توسعه و کمترتوسعه‌یافته برگزار شد.

تولید پنبه از ۲۵٫۱ میلیون متریک تن در سال ۲۰۲۲ به ۲۴٫۴ میلیون متریک تن در سال ۲۰۲۳ کاهش یافته است (آمار واقعی سال 2024 هنوز منتشر نشده است). یعنی در این سال میزان تولید پنبه تنها ۲۰٪ از کل تولید جهانی الیاف و فقط ۵٪ از کل الیاف طبیعی را تشکیل می‌داده است. در مقابل، تولید الیاف غیرپنبه‌ای به ویژه الیاف سلولزی بشرساخت و الیاف مصنوعی،  به‌طور چشمگیری افزایش یافته و در سال ۲۰۲۳ به ۱۲۴ میلیون متریک تن رسیده بود، یعنی ۷۲٫۷٪ از تولید جهانی الیاف و ۶۷٪ الیاف مصنوعی.

پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهند که تولید جهانی الیاف در سال‌های آینده به ۱۶۰ میلیون متریک تن خواهد رسید و الیاف مصنوعی همچنان بخش عمده تولید را به خود اختصاص خواهند داد. با توجه به نگرانی‌های زیست‌محیطی و ردپای کربن، افزایش تولید و استفاده از پنبه و سایر الیاف طبیعی موضوع محوری در مباحث روز جهانی پنبه ۲۰۲۵ بود.

♦ منابع مرتبط :

https://textiletoday.com.bd►

♦ لینک اشتراک گذاری :

B2n.ir/nassajyar1853►

♦ مطالب پیشنهادی :

 - ثبت نام تور نمایشگاه نساجی سنگاپور ITMA ASIA CITME 2025

 - راهنمای جامع نمایشگاه نساجی ایتما آسیا سنگاپور2025

.

.

لطفاً ما را در شبکه های اجتماعی دنبال کنید.