عیب‌یابی دستگاه استنتر: مشکلات رایج و راهکارهای عملی

Stenter Machine Troubleshooting: Common Issues and Solutions

در صنعت نساجی مدرن، دستگاه استنتر (Stenter Machine) یکی از کلیدی‌ترین و حساس‌ترین تجهیزات خط تکمیل پارچه به شمار می‌رود. این ماشین با انجام همزمان عملیات کشش عرضی، خشک‌کردن، تثبیت حرارتی (Heat-Setting)، اعمال مواد شیمیایی تکمیلی و کنترل دقیق عرض و ابعاد پارچه، نقش تعیین‌کننده‌ای در کیفیت نهایی، ثبات ابعادی، زیر دست و ظاهر محصول ایفا می‌کند. بدون عملکرد صحیح و پایدار استنتر، حتی بهترین پارچه‌های بافته یا رنگ‌شده نیز نمی‌توانند استانداردهای کیفی جهانی را برآورده کنند.
با این وجود، استنتر به دلیل پیچیدگی مکانیکی، حرارتی و الکتریکی بالا و همچنین کار مداوم در شرایط دما و رطوبت شدید، مستعد بروز عیوب متعددی است. این مشکلات اگر به‌موقع شناسایی و رفع نشوند، علاوه بر افزایش چشمگیر ضایعات پارچه، باعث توقف طولانی خط تولید، مصرف انرژی بیش‌ازحد، آسیب به قطعات گران‌قیمت و حتی خطر ایمنی برای اپراتورها می‌شوند.
این مقاله به‌صورت جامع و کاربردی به بررسی مهم‌ترین و شایع‌ترین مشکلات دستگاه‌های استنتر (از برندهای اروپایی مانند Monfortsمانفورست،  بروکنر Bruckner و Krantz کرانتزگرفته تا مدل‌های چینی و کره‌ای) می‌پردازد؛ مشکلاتی که سالانه میلیون‌ها متر پارچه را در کارخانجات نساجی سراسر جهان ضایعاتی می‌کند. برای هر عیب، ابتدا علت‌های ریشه‌ای (مکانیکی، تنظیماتی، نگهداری و عملیاتی) توضیح داده شده و سپس راهکارهای ساده، سریع و در عین حال مؤثر عیب‌یابی و پیشگیری ارائه می‌گردد.
هدف اصلی این نوشتار، توانمندسازی مدیران تولید، مهندسان نگهداری، سرشیفت‌ها و اپراتورهای استنتر است تا با شناخت دقیق این مشکلات و اجرای چک‌لیست‌های روزانه و دوره‌ای، زمان توقف ماشین (Downtime) را به حداقل برسانند، راندمان انرژی را بهبود بخشند، ضایعات را تا حد چشمگیری کاهش دهند و کیفیت محصول نهایی را به سطحی پایدار و رقابتی برسانند.

۱. کشش نامتوازن پارچه (Uneven Fabric Tension)  
یکی از شایع‌ترین و پرهزینه‌ترین مشکلات دستگاه استنتر که تقریباً در همه کارخانه‌های نساجی حداقل هفته‌ای یک‌بار دیده می‌شود.
این مشکل دقیقاً چیست؟
پارچه در عرض خود کشش یکسانی ندارد؛ یک طرف آن بیش از حد کشیده می‌شود و طرف دیگر شل می‌ماند یا برعکس. نتیجه این عدم تعادل مستقیماً روی پارچه دیده می‌شود:
- ایجاد چروک عرضی یا مورب (wrinkles & creases)  
- شکل هلالی شدن/ ا نحنای پارچه (bowing یا skewing)  
- خشک شدن ناهمگن (بعضی نقاط هنوز مرطوب، بعضی نقاط بیش از حد خشک یا حتی سوخته)  
- تغییر ابعاد نهایی (پارچه بعد از شستشو جمع می‌شود یا کش می‌آید)  
این عیب باعث می‌شود درصد قابل توجهی از پارچه به عنوان درجه ۲ یا ضایعاتی طبقه‌بندی شود.

دلایل اصلی به ترتیب اهمیت و شیوع
۱. عدم هم‌راستایی یا ساییدگی پین‌ها/ سوزن  و کلیپس‌ها (شایع‌ترین دلیل – بیش از ۶۰٪ موارد)  
۲. تنظیم نادرست ورودی پارچه (infeed) و اور فید و اندرفید(تغذیه) (overfeed/underfeed)  
۳. اختلاف سرعت زنجیر چپ و راست (حتی ۰.۵٪ تفاوت هم مشکل‌ساز است)  
۴. خرابی یا کثیف شدن سنسورهای کنترل کشش 
۵. ساییدگی یا شل شدن ریل‌های زنجیر و عدم روغن‌کاری منظم  
۶. تنظیم نادرست غلتک‌های پیش بر (expander roller) یا اسکرول رول (scroll roll) در ورودی  

راهکارهای عملی و حرفه‌ای (به ترتیب اولویت اجرا)
اقدامات فوری (کمتر از ۳۰ دقیقه):
- سرعت زنجیر چپ و راست را در HMI( صفحه ی نمایشی) دقیقاً برابر کنید.  
- کشش را بر اساس جنس پارچه تنظیم کنید (معمولاً ۰ تا ۴۰٪ برای کش‌بافت و -۵ تا ۱۰٪ برای تاروپود).  
- شاخص عرض  و دهنه ورودی را چک و تنظیم کنید تا لبه پارچه کاملاً باز شود.

اقدامات روزانه/شیفتی:
- سوزن ها و کلیپس‌ها را چشمی بازدید کنید؛ پین‌های /سوزن های شکسته یا کج را همان لحظه تعویض کنید.  
- ریل‌های زنجیر را با دستمال تمیز کنید و روغن‌کاری سبک انجام دهید.

اقدامات هفتگی/ماهانه (نگهداری پیشگیرانه):
- زنجیره سوزن را کامل تمیز و پین‌های ساییده‌شده را تعویض کنید 
- سنسورهای کشش و انکودرهای زنجیر را کالیبره کنید.  
- زنجیرها را از نظر کشیدگی اندازه‌گیری و در صورت نیاز تنشن کنید یا تعویض کنید.

نکته طلایی:
در اکثر استنترهای جدید (Monforts، Bruckner، Luke و …) گزینه Auto Tension Control وجود دارد. اگر این سیستم فعال و کالیبره باشد، بیش از ۸۰٪ مشکلات کشش نامتوازن به‌صورت خودکار حل می‌شود.
با رعایت این موارد ساده اما منظم، می‌توانید درصد عیب کشش نامتوازن را از ۱۰–۱۵٪ به کمتر از ۱٪ برسانید و هم کیفیت پارچه را بالا ببرید و هم مصرف انرژی دستگاه را کاهش دهید.

۲. داغی بیش از حد و توزیع حرارت نایکنواخت (Overheating & Uneven Heat Distribution)  
یکی از خطرناک‌ترین و پرهزینه‌ترین مشکلات دستگاه استنتر که هم پارچه را نابود می‌کند و هم خود ماشین را به مرور زمان از بین می‌برد.

این مشکل دقیقاً چیست
دمای داخل محفظه‌ها (اتاقک ها ) از حد تنظیم‌شده بالاتر می‌رود یا در نقاط مختلف یکنواخت نیست. نتیجه آن روی پارچه و دستگاه کاملاً مشخص است:

- زرد شدن، سوختگی یا تغییر رنگ پارچه (yellowing/scorching)  
- کاهش استحکام کششی و آسیب به الیاف (به‌خصوص پلی‌استر و نایلون)  
- خشک شدن ناهمگن (بعضی نقاط هنوز مرطوب، بعضی نقاط دیگر سوخته)  
- ترک‌خوردگی یا تغییر شکل قطعات فلزی، عایق‌ها و نوارهای نسوز  
- افزایش شدید مصرف گاز/برق (تا ۳۰–۴۰٪ بیشتر)  
- خطر آتش‌سوزی یا انفجار در موارد شدید  

دلایل اصلی به ترتیب شیوع
۱. کثیف شدن یا گرفتگی نازل‌های هوا /شیپوری (شایع‌ترین دلیل – بیش از ۵۰٪ موارد)  
۲. خرابی یا کالیبره نبودن سنسورهای دما (PT100 یا ترموکوپل)  
۳. فن‌ها و خنک کننده  هوا ضعیف یا نامتعادل شده  
۴. سوختن یا تنظیم نادرست مشعل‌ها (در مدل‌های گازی) یا المنت‌های حرارتی (در مدل‌های برقی)  
۵. انباشت گرد و غبار، پرز پارچه و رزین روی رادیاتورها و عایق‌ها  
۶. نشتی یا کمبود روغن حرارتی (در استنترهای روغن داغ)  
۷. تنظیم نادرست دمپرهای خروجی و ورودی هوا  

راهکارهای عملی و حرفه‌ای (به ترتیب اولویت)
اقدامات فوری (وقتی آلارم Overheat می‌زند):
- سرعت ماشین را فوراً کم کنید یا دستگاه را موقتاً متوقف کنید.  
- فن‌های خنک کننده  را دستی بچرخانید و دمپرهای خروجی  را ۱۰–۲۰٪ بیشتر باز کنید.  
- دمای هر اتاقک  را جداگانه چک کنید؛ اگر اختلاف بیش از ۸–۱۰ درجه بود، نازل‌های آن اتاقک  را بررسی کنید.

اقدامات روزانه/شیفتی:
- دمای واقعی هر اتاقک  را با ترمومتر لیزری دستی مقایسه کنید.  
- فیلترهای ورودی هوا و فیلترهای داخل اتاقک  را تمیز یا تعویض کنید.

اقدامات هفتگی/ماهانه (نگهداری پیشگیرانه):
- تمام نازل‌ها را با هوای فشرده تمیز کنید (هفته‌ای یک بار).  
- سنسورهای دما را هر ۳ ماه یک بار کالیبره کنید.  
- عایق‌های دیواره و سقف اتاقک  را از نظر ترک و ریزش چک کنید.  
- سطح و کیفیت روغن حرارتی را بررسی و در صورت نیاز فیلتر یا تعویض کنید.  
- مشعل‌ها یا المنت‌ها را سرویس سالیانه کنید.

نکته طلایی برای کارخانه‌های ایرانی: 
در استنترهای چینی (مثل مدل‌های Dali, Sun Super, Luke) معمولاً سنسورهای PT100 بعد از ۱۲–۱۸ ماه دقت خود را از دست می‌دهند. پیشنهاد می‌کنم هر سال همه سنسورها را با برند معتبر اروپایی (مثل JUMO یا Siemens) تعویض کنید – این کار هزینه کمی دارد اما تا ۹۰٪ مشکلات داغی بیش از حد را حل می‌کند.
با اجرای منظم این برنامه ساده، مصرف انرژی استنتر شما تا ۲۰٪ کاهش پیدا می‌کند، عمر مفید ماشین ۳–۵ سال بیشتر می‌شود و دیگر پارچه‌ای به دلیل سوختگی یا زردی ضایعاتی نمی‌دهید.


۳. مشکلات سیستم جریان هوا (Airflow Issues / Insufficient or Uneven Air Circulation)  
این مشکل معمولاً سومین دلیل اصلی ضایعات و مصرف انرژی بالا در استنترها است. اگر هوا درست نچرخد، پارچه یا خوب خشک نمی‌شود یا بعضی جاها می‌سوزد و بعضی جاها خیس می‌ماند.

این مشکل دقیقاً چیست
جریان هوا در داخل اتاقک ضعیف، نامتعادل یا کاملاً مسدود می‌شود. نتیجه روی پارچه و تولید فوری دیده می‌شود:
- خشک شدن خیلی کند → سرعت خط پایین می‌آید (گاهی تا ۳۰–۴۰٪ کاهش سرعت)  
- نقاط مرطوب یا لکه‌های خیسی روی پارچه (wet spots)  
- خشک شدن بیش از حد و سوختگی موضعی در نقاطی که هوا زیاد می‌خورد  
- افزایش شدید مصرف گاز/برق (تا ۲۵–۳۵٪ بیشتر)  
- پرز پارچه در داخل اتاقک می‌ماند و دوباره روی پارچه بعدی می‌نشیند (لکه پرز)  
- در موارد شدید، آلارم Overheat می‌زند چون هوا گرما را نمی‌برد  

دلایل اصلی به ترتیب شیوع در کارخانه‌های ایران
۱. کثیف شدن یا گرفتگی فیلترهای ورودی و خروجی هوا (شایع‌ترین دلیل – بیش از ۷۰٪ موارد)  
۲. پرز پارچه، گرد رزین و گرد و غبار روی نازل‌ها و رادیاتورها  
۳. پروانه فن‌های خنک کننده  کثیف یا بالانس نیست 
۴. تسمه یا کوپلینگ فن شل یا پاره شده  
۵. دمپرهای خروجی  و هوای تازه بسته یا تنظیم اشتباه  
۶. نازل‌های هوا کج یا شکسته شده‌اند (هوا یکنواخت پخش نمی‌شود)  
۷. موتور فن‌های اصلی دمنده(blower) ضعیف شده یا بلبرینگ آن‌ها تمام شده  

راهکارهای عملی و حرفه‌ای (به ترتیب اولویت)
اقدامات فوری (وقتی پارچه خیس بیرون می‌آید یا مصرف انرژی بالا می‌رود):
- سرعت ماشین را ۱۰–۲۰٪ کم کنید.  
- دمپرهای خروجی هوا  را ۱۵–۲۵٪ بیشتر باز کنید تا هوای گرم بیرون برود.  
- فن‌های سیرکولاسیون / خنک کننده هر اتاقک  را دستی بچرخانید؛ اگر سفت می‌چرخد یعنی پرز گرفته.

اقدامات روزانه/هر شیفت:
- فیلترهای ورودی هوای تازه و فیلترهای داخل اتاقک  را با باد فشرده تمیز کنید (۵ دقیقه کار دارد).  
- دور موتور فن‌ها را در اینورتر چک کنید؛ باید دقیقاً همان مقداری باشد که کارخانه تنظیم کرده (معمولاً ۱۴۵۰–۲۹۰۰ دور در دقیقه بسته به مدل).

اقدامات هفتگی/ماهانه (نگهداری پیشگیرانه):
- هفته‌ای یک بار تمام نازل‌ها را با هوای فشرده ۸–۱۰ بار تمیز کنید (از پایین به بالا باد بزنید).  
- هر ماه پروانه فن‌های سیرکولاسیون را باز کنید، پرز را کامل درآورید و گریس‌کاری کنید.  
- هر ۳ ماه تسمه‌ها و کوپلینگ‌ها را چک و در صورت نیاز تعویض کنید.  
- هر ۶ ماه بالانس پروانه فن انجام دهید (با دستگاه بالانس یا حتی چشمی).  
- فیلترهای کیسه‌ای یا کارتریجی را عوض کنید (هزینه کمی دارد اما مصرف انرژی را ۱۵–۲۰٪ پایین می‌آورد).

نکته طلایی برای استنترهای چینی و کره‌ای (که ۹۰٪ کارخانه‌های ایران دارند)
بیشتر مدل‌های Luke, SunSuper, Dali و IL-SUNG فن‌های سیرکولاسیون با بلبرینگ معمولی چینی دارند که بعد از ۱۲–۱۸ ماه تمام می‌شود. پیشنهاد می‌کنم بلبرینگ را با برند ژاپنی NSK یا آلمانی FAG عوض کنید؛ هزینه حدود ۳–۵ میلیون تومان برای کل دستگاه است ولی سرعت خشک‌کردن ۲۰٪ بالا می‌رود و مصرف گاز تا ۲۵٪ کم می‌شود.
با این برنامه ساده و منظم، زمان خشک‌کردن پارچه تا ۳۰٪ کوتاه‌تر می‌شود، مصرف انرژی به‌طور چشمگیری کاهش پیدا می‌کند و دیگر پارچه خیس یا سوخته از استنتر بیرون نمی‌آید.

نتیجه‌گیری
دستگاه استنتر بدون شک یکی از حساس‌ترین و ارزشمندترین تجهیزات خط تکمیل نساجی است. عملکرد صحیح آن مستقیماً کیفیت نهایی پارچه، ثبات ابعادی، مصرف انرژی و سودآوری کارخانه را تعیین می‌کند. متأسفانه در اکثر کارخانجات ایران، سه مشکل تکراری زیر مسئول بیش از ۷۰–۸۰٪ ضایعات، توقف‌های غیربرنامه‌ای و مصرف انرژی اضافه هستند:
- کشش نامتوازن پارچه  
- داغی بیش از حد و توزیع حرارت نایکنواخت  
- اختلال در سیستم جریان هوا  
خوشبختانه همهٔ این مشکلات کاملاً قابل پیشگیری و بسیار سریع قابل حل‌اند، به شرطی که نگهداری پیشگیرانه به عادت روزانه تبدیل شود.
کارخانه‌هایی که برنامهٔ نگهداری سادهٔ زیر را جدی اجرا می‌کنند، معمولاً در عرض ۱–۲ ماه نتایج زیر را می‌بینند:
- کاهش ضایعات پارچه از ۱۰–۱۵٪ به کمتر از ۲٪  
- کاهش ۲۰–۳۰٪ مصرف گاز یا برق استنتر  
- کاهش ۸۰–۹۰٪ توقف‌های غیربرنامه‌ای  
- افزایش ۳ تا ۵ ساله عمر مفید زنجیر، پین‌پلیت، فن‌ها و سنسورها  
- کیفیت پایدار و یکنواخت که مشتری را راضی نگه می‌دارد

فقط سه اصل طلایی را هرگز فراموش نکنید:
۱. تمیزکاری روزانه (۵ دقیقه قبل و بعد از شیفت)  
۲. بازدید و روغن‌کاری هفتگی (حداکثر ۱ ساعت در هفته)  
۳. کالیبراسیون و سرویس دوره‌ای ماهانه و سالانه (با فرم ثبت‌شده)
وقتی این سه اصل به فرهنگ سازمانی کارخانه تبدیل شود، استنتر دیگر یک ماشین پرهزینه و دردسرساز نیست؛ بلکه به یک منبع سود پایدار و قابل اعتماد تبدیل می‌شود.

♦ منابع مرتبط :

https://www.virockmachines.com►

♦ لینک اشتراک گذاری :

https://B2n.ir/nassajyar01890►

♦ مطالب پیشنهادی :

- مقایسه بافت حلقوی و بافت تاری‌پودی در صنعت نساجی

- علل پیچش الیاف به دور کاتس‌های لاستیکی

- بهبود کیفیت نخ در مرحله بوبین‌پیچی

.

.

لطفاً ما را در شبکه های اجتماعی دنبال کنید.